Redactie Bij landschapsfotografie denken de meesten van ons aan kleurenfotografie. Maar landschappen fotograferen in zwart-wit heeft zijn eigen kwaliteiten en kan zeker fantastische foto’s opleveren. In dit artikel 10 tips om goede zwart-wit foto’s van landschappen te maken.
Wil je ook leren om prachtige landschapsfoto’s te maken? Bekijk dan onze Cursus Landschapsfotografie
Als je aan landschapsfotografie denkt, denken de meesten van ons aan kleurenfotografie. Prachtig rode zonsondergangen, mooie blauwe luchten met witte wolkjes, velden vol bloemen, etc. En ja dat is ook prachtig en dit zijn onderwerpen die mooi zijn om in kleur te fotograferen. Maar wanneer je landschappen fotografeert heeft het fotograferen in zwart-wit zijn eigen kwaliteiten en het kan zeker fantastische foto’s opleveren. In dit artikel geef ik je 10 tips om goede zwart-wit foto’s van landschappen te maken.
Tip 1: Fotografeer in RAW
Ja ik weet dit klinkt misschien een beetje als een open deur. Maar er zijn nog steeds mensen die fotograferen in jpg. RAW bestanden zijn ongeveer drie keer zo groot als een hoge resolutie jpg-bestand dat uit je camera komt. Die extra data in het RAW bestand bevat waardevolle informatie van het landschap dat je gefotografeerd hebt en die je goed kunt gebruiken bij het omzetten naar zwart-wit. Als je landschappen in zwart-wit wilt fotograferen: stop met fotograferen in jpg! Je weet niet altijd van te voren wanneer je die fantastische foto maakt. Soms blijkt een foto in zwart-wit beter te werken dan in kleur. En als je hem in jpg gemaakt hebt, dan heb je 2/3 van je informatie weg gegooid op het moment dat je op de knop drukte…
Tip 2: Visualiseer in zwart-wit
Wat bedoel ik daar precies mee? In een zwart-witfoto heb je geen kleur tot je beschikking om de aandacht mee te pakken. Een zwart-witfoto legt sterk de nadruk op vormen, lijnen, textuur en schaduwen in je foto. Om deze elementen goed in beeld te zetten, moet je alle kleuren die je voor je ziet vergeten, en je sterk concentreren op de lijnen, vormen, textuur en schaduwen in het landschap.
Tip 3: Zet je camera op zwart-wit
Bedoel ik hiermee dat je al in zwart-wit moet fotograferen? Nee, want als je in RAW fotografeert, zal je camera gewoon alle kleuren netjes vastleggen. Maar de foto die achter op je scherm verschijnt is wel zwart-wit. Dit kan je helpen te visualiseren hoe jouw zwart-witfoto er uit zou kunnen zien! Immers de foto die op je schermpje verschijnt is slecht een vertaling naar zwart-wit die bedacht is door jouw camera. Maar het helpt in ieder geval om de foto zonder kleur te zien. Zeker als je nog niet zo vaak landschappen in zwart-wit gefotografeerd hebt.
Tip 4: Zoek naar contrast en tonen
Zoals het zelf al zegt: Zwart-wit fotografie. Dus beiden zouden in je foto aanwezig moeten zijn. Dit creëert contrast en dit zorgt ervoor dat de foto interessanter is om naar te kijken. De beroemde Amerikaanse landschaps-fotograaf Ansel Adams gebruikte hiervoor zijn Zone systeem. Met dit systeem zorgde hij ervoor, dat hij alle contrast en tonaliteit van het landschap dat hij fotografeerde vast legde. Zowel bij het maken van de foto als bij het maken van de uiteindelijke afdruk van de foto in de donkere kamer. In dit Zone systeem staat Zone 0 voor puur zwart en Zone 10 voor puur wit. Alle negen zones daartussen zijn een verloop tussen bijna puur zwart tot bijna puur wit. In NIK silver Efex Pro kun je dit Zone Systeem vinden onder het histogram en door er op te klikken zie je precies waar welke zone in jouw foto aanwezig is.
Tip 5: Zoek naar textuur in het landschap
Die rotsachtige voorgrond, de zandkorreltjes op het strand, de grashalmen in de berm, etc. Textuur maakt het landschap in de foto meer voelbaar. Zorg er voor dat je dit messcherp in beeld krijgt (dus gebruik je statief)! De textuur in een landschap komt het beste naar voren als je fotografeert met zijlicht of met tegenlicht. Met het licht in je rug wordt de textuur vlak en saai. Vermijd dit als het maar enigszins mogelijk is!
Tip 6: Gebruik filters
Veel effecten van filters kunnen tegenwoordig in de nabewerking goed gesimuleerd worden. In het analoge tijdperk werd er door zwart-witfotografen veel gewerkt met kleurenfilters om het contrast van de foto direct bij het maken zo optimaal mogelijk te krijgen. Maar ook nu zijn filters nog altijd zeer nuttig. De effecten van die filters vinden we nu nog steeds terug in de presets van de verschillende softwarepakketten.
Filters die nog steeds nuttig zin om te gebruiken:
Polarisatiefilters nemen reflectie weg en zorgen er daarmee voor dat de wolken in je foto veel sterker naar voren komen. Zorg er wel voor dat je een hoek maakt met de zon. Als deze hoek 90 graden is, is het effect van je polarisatiefilter maximaal. Als je de zon recht in je rug hebt of recht van voren in je lens schijnt, doet een polarisatiefilter niets.
Grijsverloopfiters kunnen je helpen om het contrast te beheersen en de hele tonaliteit van het landschap dat je fotografeert vast te leggen. Als de zon schijnt en je fotografeert met tegenlicht, dan is het contrast al snel groter dan wat je camera in een foto aan kan. Door het gebruik van grijsverloopfilters kun je in de te lichte delen wat licht tegenhouden zodat de donkere delen wat langer belicht worden. Hierdoor kun je een groter bereik in tonaliteit vastleggen.
Grijsfilters zonder verloop zijn zeer bruikbaar om creatieve effecten te creëren die in de nabewerking simpelweg onmogelijk zijn. Je kon hier op Zoom.nl al eerder het artikel “Aan de slag Fotograferen met een lange sluitertijd” lezen. Het gebruik van lange sluitertijden kan zorgen voor prachtige veegeffecten van de wolken die gedurende de lange sluitertijd van je foto voorbij komen drijven. Wees niet te bang om flink lange sluitertijden te gebruiken. Met 10 tot 16 stops ND grijsfiltering is het goed mogelijk om midden op de dag sluitertijden van 3 – 15 minuten te realiseren. Dit geeft je de mogelijkheid om landschappen te fotograferen op andere tijdstippen dan waarop je dit normaal gesproken zou doen ( rond zonsopkomst of zonsondergang).
Tip 7: Zorg dat je compositie perfect is
Natuurlijk is het maken van een goede compositie altijd belangrijk. Maar in een zwart-wit foto is er geen kleur die de aandacht trekt in je foto. Er zal bijna automatisch meer aandacht uitgaan naar de compositie van je foto. Zorg dat je iets in de voorgrond plaatst wat de aandacht trekt. Zoek naar krachtige lijnen die je door de foto heen leiden. Het maakt je foto makkelijker om te ‘lezen’ en zorgt ervoor dat je de aandacht langer vasthoudt. Kijk naar de volgende foto hoe ik deze strategie heb toegepast.
Tip 8: Gebruik HDR om een groter bereik in tonaliteit vast te leggen
HDR fotografie is behoorlijk populair tegenwoordig, maar het wordt vooral in kleur gedaan. Eigenlijk is dat een beetje merkwaardig, want HDR in zwart-wit kan prachtige resultaten opleveren. Dus als je niet van HDR fotografie houdt omdat die kleuren die dat oplevert je tegenstaan: probeer het eens in zwart-wit! Kijk naar het onderstaande voorbeeld dat ik maakte op de NDSM-werf in Amsterdam. Het laat het landschap zien met een groot bereik in tonaliteit en de textuur van de klinkers komt door het sterke tegenlicht goed naar voren.
Tip 9: Converteer je foto naar zwart-wit met NIK Silver Efex Pro 2
Je kon hier op Zoom.nl al eerder het artikel “Omzetten van een foto naar zwart-wit met silver efex pro” (//zoom.nl/artikel/cursussen/22587-omzetten-van-een-foto-naar-zwart-wit-met-silver-efex-pro.html) lezen. Voor mij is Silver Efex Pro de allerbeste software die er is om je foto om te zetten naar zwart-wit. De software heeft een grote hoeveelheid presets die je makkelijk kunt doorlopen om te bekijken welke omzetting het dichtste komt bij de door jou gewenste. Daarna heb je in deze software de mogelijkheid om ieder aspect van je foto nog verder aan te passen naar jouw smaak. Naast Silver Efex Pro kun je jouw foto natuurlijk ook met Photoshop (elements) of Photoshop Lightroom omzetten naar zwart-wit. Ook in deze softwarepakketten zijn veel presets beschikbaar om uit te kiezen en kun je daarna lokaal aanpassingen aanbrengen.
Tip 10: Maak je foto helemaal af met doordrukken en tegenhouden
Met doordrukken en tegenhouden word niets anders bedoelt dan specifieke delen van de foto lichter maken en andere delen donkerder. Dit zorgt ervoor dat het contrast nog beter naar voren komt en je stuurt de aandacht hoe jouw foto bekeken wordt. Immers de lichtste delen van je foto trekken het eerste en de meeste aandacht en de donkerste delen minder. Vraag jezelf af of dit ook klopt met wat jij ziet in jouw foto. En of dit ook klopt met jij beoogt met jouw foto!
Ansel Adams was gerust een hele dag bezig in zijn donkere kamer met 1 afdruk. Gelukkig kunnen wij dit nu in de digitale nabewerking met meer controle en in minder tijd doen. Maar neem je tijd. Kijk naar je foto en laat alles rustig op je inwerken. Vraag jezelf af: Waar kan ik het nog verder verbeteren?
Met Silver Efex Pro heb je Controlepunten tot je beschikking om lokale aanpassingen te maken in je foto. In Lightroom doe je met de aanpassings-borstel. Persoonlijk doe ik dit het liefst in Photoshop. Ik voeg daar een nieuwe laag toe die ik vul met 50 % grijs. Dan zet ik de overvloeimodus van deze laag naar Zacht licht of bedekt (= sterker). Als het goed is zie je nu niks. Vervolgens ga ik met een zwarte kwast of een witte kwast licht of donker inschilderen op die plekken die ik vind dat dit nodig hebben. Ik kan de dekking van de kwast natuurlijk terug nemen en het effect zo heel subtiel inkleuren. Als je net als ik de beschikking hebt over een pen pallet (Bijvoorbeeld van Wacom) is dit heel makkelijk en precies te doen.
John Verbruggen
Ik ben John Verbruggen, fotograaf van landschap, architectuur en infrastructuur. Ik fotografeer in opdracht van bouw- en vastgoedbedrijven, ingenieursbureaus, etc. Op mijn blog vind je nog veel meer artikelen met tips en achtergronden bij mijn foto’s. In augustus 2013 verscheen mijn eerste eBook Improve your photos: Landscape and architecture.Bekijk alle artikelen van John Verbruggen
Nog meer fotografietips nodig?
De belangrijkste fotografietips vind je op ZoomAcademy Blog. Hier vind je tips over elk denkbaar onderwerp.
