Foto-apparatuur stuk? Dit is de eerste hulp bij ongelukken

Je denk bijvoorbeeld dat je jouw fototas netjes hebt afgesloten nadat je van lens bent gewisseld. Zoals je dat altijd doet, want je gaat voorzichtig met je spullen om. Maar je bent heel even afgeleid door iets wat er in je omgeving gebeurt. Pas op het moment dat je de fotorugzak van de grond oppakt en op je rug slingert, ontdek je tot jouw grote schrik dat er toch nog een compartiment open is blijven staan. Net te laat! Een reserve body en twee objectieven rollen al uit je tas en komen met een doffe bons op de bosbodem terecht. Je slaakt een verschrikte kreet, grist ze snel van de grond en veegt een paar plukken modder en herfstbladeren weg om te zien wat de schade is.

Je ziet het, een ongeluk zit in een klein hoekje. Wat bijvoorbeeld regelmatig gebeurt, is dat een statief omwaait en met een beetje pech met camera en al tegen de rotsen slaat of zelfs volledig in het water verdwijnt. Of een statiefpoot is niet goed vergrendeld en schuift ineens in, waardoor de boel omkukelt. Of je camerariem breekt. Of je fotografeert vanuit een lekker laag standpunt ergens langs de kust en ziet die ene hoge golf niet aankomen. Er kan dus heel wat misgaan. Wat kun je dan doen om nog te redden wat er te redden valt?

Is er wat water over je apparatuur gesproeid? Bijvoorbeeld doordat je paraplu dubbelsloeg tijdens een plensbui, een auto door een regenplas reed, of door een golf die op de rotsen brak? Dan valt de schade meestal wel mee. Al kun je dit alleen zelf inschatten aan de hand van wat er precies is gebeurd.

Vooral als je weerbestendige apparatuur gebruikt, mag een beetje spatwater geen probleem zijn, mits zowel de camera als het objectief weerbestendig zijn. Ze beschikken dan over afdichtingen, waardoor stof en waterdeeltjes in een bepaalde mate worden tegengehouden. Alleen maakt dat ze verre van waterdicht. Maak daarom in ieder geval de buitenzijde zo snel mogelijk droog met een doek of je T-shirt. Want een handdoek heb je vast niet bij je (tip?).

Is de camera serieus nat geworden, of zelfs heel even in het water geweest, dan is het belangrijk om de accu en de geheugenkaart er meteen uit te halen. Want accu’s en water gaan niet samen. De batterij kan zelfs bloedheet worden en opzwellen als er water in het compartiment is gedrongen. Ontgrendel de accu daarom en laat hem liefst vlak boven een oppervlak uit de camera glijden, zodat je hem niet met je vingers hoeft aan te raken.

Controleer zodra de buitenzijde is afgedroogd of er geen restjes water achter klepjes, afdekdopjes, in kieren, of rondom schakelaars, wieltjes en draairingen is achtergebleven. Druk verder vooral niet op knoppen, draai niet aan wieltjes en ook niet aan de zoomring of scherpstelring van het objectief. Want daarmee loop je alleen maar het risico dat er alsnog of juist nóg meer water binnendringt. Zet de camera ook niet snel even aan om te kijken of hij het nog wel doet. Laat de boel (thuis) eerst goed drogen en kijk daarna of je alles weer in gebruik kunt nemen.

Is de camera ondergedompeld geweest of zelfs langere tijd onder water verdwenen (langer dan een fractie van een seconde)? Dan heb je een serieus probleem. Er is dan weinig tot niets dat je zelf kunt doen. Los van de stappen die we daarnet hebben benoemd, dus accu en geheugenkaart eruit halen en de boel zo goed mogelijk droog maken.

Ga vooral niet in de weer met doosjes rijst of zakjes silicagel in een wanhopige poging het vocht gedurende een etmaal of langer te laten absorberen. Het probleem zit namelijk vooral aan de binnenkant. Water is vloeibaar. Eenmaal in de camera dringt het door tot in alle hoeken en gaten. Vocht is al ongezond voor een camera, er ontstaat ook nog oxidatie op de warme printplaatjes die onder stroom staan. Zelfs als de camera nu nog ogenschijnlijk goed werkt, kan er weken of maanden later alsnog een defect optreden omdat bijvoorbeeld een paar printplaatjes zijn aangetast.

Bied deze apparatuur daarom zo snel mogelijk ter reparatie aan. Dat kan gewoon via de camerawinkel waar je de spullen hebt aangeschaft. Heb je een camera of objectief tweedehands gekocht en is er geen factuur, dan kan het altijd nog rechtstreeks via de website van de fabrikant. Wacht hier vooral niet te lang mee! Leg de spullen dus niet in een hoekje omdat je er nu toch niets meer aan hebt, of tot je over een paar maanden eindelijk een keertje tijd en zin hebt om het af te handelen. Want we zeiden het al: hoe langer je wacht, hoe groter het probleem wordt!

Er kan ook schade ontstaan als er geen water bij is betrokken. Bijvoorbeeld als je camera of lens op de straatstenen is gevallen waardoor er serieuze schade is ontstaan, de sluiter van je camera ineens muurvast zit, of je ontdekt een lelijke kras op een objectief.

Probeer dan eerst in te schatten of het nog zin heeft om dit te laten repareren. Bij een sterk verouderde lens die na een val uit elkaar ligt, is het misschien een idee om serieus over vervanging na te gaan denken. Hetzelfde bij een camerabody die al tien of vijftien jaar meedraait. Wat sowieso altijd kan, is een indicatie van de reparatiekosten aanvragen. Mocht de reparatie te duur uitpakken, dan betaal je meestal alleen de onderzoekskosten en eventueel de verzendkosten als je de spullen retour wilt hebben. Daarnaast is het goed om te weten dat bij een apparatuurverzekering schade die je per ongeluk zelf veroorzaakt mogelijk ook gedekt is. Dan ga je toch een stuk geruster met je fotospullen op pad.

Het allerbelangrijkste aan jouw fotoapparatuur is nog wel het geheugenkaartje. Want hierop staan jouw kostbare en vaak onvervangbare foto’s. Vandaar dat je die meteen uit de camera haalt zodra er bijvoorbeeld sprake is van waterschade. Geheugenkaartjes kunnen veel hebben. De kans dat jouw foto’s er nog gewoon opstaan is dus bijzonder groot. Er zijn genoeg verhalen bekend van camera’s die na tien jaar of langer vanaf de bodem van een meer worden opgevist. Zo’n camera is uiteraard volledig total loss, maar de geheugenkaart is nog gewoon leesbaar!

Stop de geheugenkaart na een ongeluk dat met water te maken heeft niet meteen in de kaartlezer van je computer, maar maak hem eerst zorgvuldig droog en schoon. Let ook op het rijtje contacten. In deze smalle sleuven kan makkelijk restwater zitten en dat wil je echt niet naar je computer of een externe kaartlezer overhevelen. Gebruik zoiets als een wattenstaafje om de contacten zorgvuldig droog te deppen. Zit er ergens langs een zijkant misschien een smalle naad? Gebruik die om de kaart voor de zekerheid ongeveer een etmaal lang te laten uitlekken. Daarna is het tijd om je foto’s veilig te stellen.

Hapert er een knopje op je camera? Zolang het geen cruciale knop zoals de ontspanknop is, kun je daar vast wel een tijdje mee leven. Veel functies zijn behalve met een knop namelijk ook via het menu bereikbaar. Dus stel dat de witbalans-knop er ineens mee stopt, dan duik je gewoon het menu in om dit bij te stellen. Wat ook kan is de witbalansfunctie of welke functie dan ook (tijdelijk) aan een andere knop toekennen, zodat je er alsnog direct bij kunt. Veel cameramodellen hebben een aantal functieknoppen die programmeerbaar zijn en daarnaast kun je vaak ook een aantal van de andere knoppen een andere functie geven.

Dit is natuurlijk slechts een lapmiddel. Uiteindelijk zal er toch een reparatie nodig zijn, maar op deze manier kun je dat in ieder geval nog even uitstellen tot het meest geschikte moment. Dat is enorm handig als je de camera de komende tijd hard nodig hebt. Bijvoorbeeld omdat je middenin een fotoshoot zit en er zomaar ineens een knop mee uitscheidt, je morgen net op fotoreis gaat, of de camera sowieso verouderd is en je naar een opvolger aan het kijken bent.

Ook als na een val of stoot een barst of scheur in de behuizing van een camera, in het objectief, of een accessoire zit, kun je dit tijdelijk oplossen met wat plakband of isolatieband. Door het gat zo snel mogelijk te dichten, beperk je de hoeveelheid vuil of vocht die kan binnendringen in de periode dat je de apparatuur blijft gebruiken. Zo’n beschadiging is namelijk meestal niet zo acuut dat het stel op sprong gerepareerd moet worden. Weerbestendig is deze apparatuur nu natuurlijk niet meer. Pas daarom extra goed op in vochtige, zanderige, of stofrijke omgevingen, want nogmaals: het is slechts een lapmiddel en de apparatuur is nu aanzienlijk kwetsbaarder.

Een statief dat in het water is gevallen of volledig onder het zand zit, kun je vaak nog wel zelf oplappen. Haal allereerst de statiefkop er vanaf, zodat je die makkelijker kunt schoonmaken. Afhankelijk van de vraag of het om waterschade dan wel zandschade gaat, droog je de statiefsegmenten één voor één af, of veegt al het zand er voorzichtig vanaf met een zachte kwast of een doekje. Vooral zeewater is funest voor je spullen. In dat geval is het belangrijk dat je alle onderdelen zorgvuldig afspoelt met kraanwater.

Is het water of zand binnengedrongen, dan moet je helaas het volledige statief uit elkaar halen en alle losse elementen stuk voor stuk schoonmaken. Dat is een enorm karwei en het is soms een heel gepruts om alles weer netjes en vooral ook werkend in elkaar te krijgen. Schat voordat je aan deze monsterklus begint daarom in of je dit wel zelf wilt én kunt doen, dat je dit liever uitbesteedt, of dat het tijd is voor een nieuw statief. Onthoud verder dat je ook alleen het statief of alleen de statiefkop kunt vervangen afhankelijk van wat er defect is geraakt (hierover lees je meer in hoofdstuk 5).

Op de meeste spiegelreflexen en systeemcamera’s zit een afneembare oogschelp op de optische of digitale zoeker gemonteerd. Het zachte rubber voelt niet alleen prettiger aan, het schermt ook het omgevingslicht grotendeels af, waardoor je een stuk beter door de zoeker kunt kijken. Omdat het om zacht en flexibel materiaal gaat, is het wel redelijk kwetsbaar.

Na verloop van tijd of door een ongelukkige stoot kan het bijvoorbeeld scheuren. Daarnaast kan het plastic frame eronder ook defect raken. De oogschelp blijft dan bijvoorbeeld niet meer goed op z’n plek zitten, of je bent hem ineens kwijt.

Gelukkig kun je zo’n oogschelp eenvoudig vervangen. Dat kan allereerst door precies eenzelfde exemplaar van de fabrikant zelf aan te schaffen. Daarnaast bestaan er alternatieve oogschelpen van derden. Die kunnen als twee druppels water op het origineel lijken, maar ook een andere vorm hebben.

Is je nieuwe oogschelp binnen, dan is het allereerst zaak om de oude eraf te halen zonder je camera te beschadigen. Aangenomen dat hij er nog opzit en je hem niet al bent verloren. Meestal schuif je de oogschelp rechtstandig omhoog tot hij los klikt en je hem van de zoeker kunt halen. Belangrijk is dat je aan beide zijkanten evenveel kracht uitoefent, zodat je hem gelijkmatig omhoog werkt. Oefen nooit te veel kracht uit, net voldoende om hem los te wrikken.

Het kan ook zijn dat de oogschelp op een andere manier vast zit. Zoek in dat geval in de (digitale) handleiding op hoe je dit onderdeel op jouw specifieke cameramodel vervangt, of voer een gerichte Google-zoekactie uit.