Redactie
15 juli 2020, 07:55
De term bokeh heb je vast weleens gehoord als fotograaf. Wat is het nu precies, dat bokeh? Wanneer krijg je iets van bokeh? En wat kun je er mee?
Wat is bokeh?
Het woord bokeh is afkomstig van het Japanse woord ‘boke’ en betekent letterlijk iets als ‘wazig’. Dit woord is door Engelstaligen verbasterd door er de letter ‘h’ achter te zetten (anders zou het worden uitgesproken zoals ‘joke’). Bokeh heeft veel te maken met de onscherpte in je foto’s. Het geeft als het ware aan wat de ‘kwaliteit’ van de onscherpte is, en is een subjectief begrip. Je kunt niet spreken van veel of weinig bokeh, en ook niet van meer of minder. Het is beter uit te drukken in termen als ‘mooi’, ‘fraai’, ‘rustig’, ‘onrustig’ enzovoort.
Judith Borremans, judithborremans.zoom.nl – Canon 5D III – ISO 400 – F 2,8 – 1/250 SEC – 100 MM
Een foto met heel weinig scherpte, met weinig scherptediepte en een mooi egaal zacht bokeh. Dit is het terrein van de echte macrofotograaf.
Maar wat wordt dan verstaan onder een mooi of een minder mooi bokeh? Laten we beginnen met een minder mooie bokeh. Die zie je soms terug bij de goedkopere zoomlenzen. De foto’s die met zo’n lens en een kleine scherptediepte zijn gemaakt, hebben soms een hele ‘onrustige onscherpte’. Dit betekent dat de onscherpe delen ongewenste effecten bevatten. Dat varieert, afhankelijk van de lens, van diagonale strepen tot onregelmatig gevormde diafragmavlekken.
Bij een bokeh dat als fraai wordt bestempeld, zijn geen onregelmatigheden te zien. Een onderwerp in de onscherpte kan nog wel herkenbaar zijn, maar wordt mooi vervaagd weergegeven.
Ali Colly, ali.zoom.nl – Sony RX 10 – ISO 1000 – F 6,3 – 1/1600 SEC – 220 MM
Bij deze foto werd gemaakt met een zoomlens die tot 25x kan inzoomen. Dat is voor veel foto’s ideaal, maar het nadeel is vaak een onrustiger bokeh.
Freddy Horst, fred-horst.zoom.nl – Canon 7D II – ISO 1000 – F 7,1 – 1/160 SEC – 220 MM
De bokeh in de volgende foto is aan de drukke kant. Mooi of niet? Dat is subjectief. Het leidt meestal sneller af van het onderwerp.
De bolletjes in de achtergrond
Je komt de term bokeh vaak tegen bij foto’s waarin lichtvlekken in de onscherpte groter worden weergegeven. Denk maar eens aan portretfoto’s die in de avond zijn gemaakt, met de lichtjes van een stad op de achtergrond.
Deze bolletjes worden vaak aangeduid als bokeh. Na het lezen van het bovenstaande weet je dat dit feitelijk niet juist is. Toch is er wel een link met bokeh. Het is namelijk afhankelijk van de lens (en diens bokeh-eigenschappen) hoe de lichten in de achtergrond worden weergegeven: hoe beter de lens, hoe perfecter de cirkels van die lichtjes zijn. Bij minder goede lenzen worden de lichtjes weergegeven als veelhoeken in plaats van cirkels, of zijn ze ovaal van vorm. Vaak wordt een ovale afwijking ook groter naarmate de lichtjes zich aan de randen van de foto bevinden.
Ook je huisdier doet het goed voor een bokeh-achtergrond. Hier is een eigen ‘diafragma’ (filter) gecreëerd met een vorm, zodat de bokeh ook deze vorm aanneemt.
Foto: Marloes van Antwerpen (marloeshi.zoom.nl)
Technisch
Waardoor worden die lichtbolletjes in de onscherpte gevormd? Het antwoord is eenvoudig: door iets dat tussen het onderwerp en de sensor zit: het diafragma.
Duurdere lenzen hebben bijna altijd meer diafragmalamellen dan goedkopere lenzen. Aangezien deze lamellen het diafragma vormen, geldt hiervoor: hoe groter het aantal lamellen, hoe ronder het diafragma is.
Stel je maar een diafragma met slechts drie lamellen voor: de vorm zou dan geen rondje zijn maar een driehoek, dus de lichtvlekken zouden ook driehoekig worden. Bij sommige lenzen is de vorm van het diafragma en het aantal lamellen heel goed te zien. Zeker als je de scherptediepteknop op de camera indrukt waardoor het diafragma zich sluit tot de gekozen waarde. Hoe groter het aantal lamellen, hoe perfecter het rondje van het diafragma en des te mooier de bokeh is.
Naast het aantal lamellen speelt ook de constructie van de lens een rol bij de kwaliteit van de onscherpte. Zoomlenzen zijn hierbij in het nadeel, de mooiste onscherpte is vaak te vinden in de lenzen met een vast brandpunt. Leuk weetje: er zijn zelfs speciale lenzen die dusdanig ontworpen zijn dat ze optimaal presteren op het gebied van bokeh. Die worden softfocus- of ‘Smooth Trans Focus’-lenzen genoemd.
Huib Visser, hjv.zoom.nl – Nikon D7200 – ISO 3200 – F 5 – 1/80 SEC – 50 MM
In het bokeh van een foto kun je soms zien hoeveel diafragmalamellen een objectief heeft.
Dit artikel komt uit de volledige Cursus Macrofotografie in Zoom Academy. Hierin leer je je macrofoto’s naar een hoger niveau te brengen en nog veel meer.Zo leer je onder andere:
- De basis van wat macrofotografie precies is
- Alles over de juiste apparatuur voor dit fotografiegenre
- De perfecte scherpte creëren in je foto’s
- De volledige nabewerking, van belichting tot focus-stacking
Bekijk hier de volledige Cursus Macrofotografie.
