Redactie
16 december 2019, 13:00
In de fotografie zoeken we vaak het uiterste op in lenzen. De zware telelenzen zijn natuurlijk het meest zichtbaar door hun vaak kolossale afmetingen. Maar aan het andere eind van het spectrum bevinden zich de groothoeklenzen. Kleiner, minder zichtbaar, maar niet minder speciaal. Blogger Erik Keulers testte in de afgelopen tijd verschillende groothoeklenzen en zet de overeenkomsten en verschillen op een rijtje.
Toegegeven, ik heb lang geen gebruik gemaakt van groothoeklenzen. Ik vond de groothoek van mijn 24-105 mm lens meer dan voldoende en als ik echt in de breedte wilde ging ik wel voor een panoramafoto die ik meestal met mijn iPhone maakte. De laatste jaren heb ik een aantal groothoeklenzen kunnen testen en dat heeft er toe geleid dat ik deze lenzen meer ben gaan waarderen.
Voor- en nadelen
De naam groothoeklens zegt het eigenlijk al. De lens vangt een zo breed mogelijk gebied voor je in de camera. Daardoor krijg je meer onderwerpen op de foto. Omdat de sensor even groot blijft, lijken die onderwerpen wel verderaf en, naarmate de hoek groter wordt, gaat er vertekening optreden van de werkelijkheid. Gebouwen trekken krom, maar ook mensen die zich aan de rand van de foto bevinden. Vaak is dit overigens wel betrekkelijk eenvoudig in de nabewerking te corrigeren. Grootste voordeel van de groothoek is dat bijvoorbeeld bij een straatfestival veel van wat om je heen gebeurd in een foto kan worden gevangen. Je legt dus letterlijk meer context vast.
Het groothoekbereik begint eigenlijk bij 28 mm en bouwt dan af om (full-frame) bij 8 mm te eindigen bij een fish-eye lens. Een lens die je laat kijken als een vissenoog en waarin de eerdere genoemde vertekening maximaal is, maar daardoor juist creatief wordt. Veel gebruikte zoom-lenzen in de groothoek zijn de 16-35 mm en, in toenemende mate, ook 12-24 mm of vergelijkbaar. Vaste brandpunten die je veel tegenkomst zijn 10, 12,15, 18, 21 en 24 mm. Uiteraard verschilt het aanbod per fabrikant.
16-35 mm versus 12-24 mm
De 16-35 mm lens wordt gezien als een van de drie zoomlenzen die de basis van je uitrusting vormen, samen met de 24-70 en 70-200 mm. Als de 16-35 mm een groothoeklens is, dan zit de 12-24 mm meer in de richting van de ultragroothoek. De frontlens is meestal dusdanig gebold dat een filter niet meer kan worden gebruikt. Bij de 16-35 kan wel zonder problemen een filter worden bevestigd.
De 12-24 mm lens legt een groter deel van station Antwerpen Centraal vast in één oogopslag bij 12 mm dan de 16-35 bij 16 mm. De vervorming is bij beide Sony-lenzen minimaal. (Foto: Erik Keulers)
De 12-24 mm legt in dit geval meer omgeving vast bij 12 mm ten opzichte van de 16 mm van 16-35 GM lens, maar daardoor krijgt de jurk, het hoofdonderwerp minder aandacht dan bij de 16 mm. (Foto: Erik Keulers)
De 16-35 lens geeft over het algemeen gebalanceerde foto’s, die veel van de omgeving vastleggen, zonder direct te leiden tot veel vertekening. Uitzondering is dan wel portretfotografie, waar, als het model aan de rand van de foto zit het gevaar voor vervorming van bijvoorbeeld het gezicht in een klein hoekje zit. Maar eigenlijk is dit een euvel voor alle groothoeklenzen, zelfs bij 24 mm moet je hier al op bedacht zijn.
Bij 16 mm kan veel van de omgeving worden vastgelegd, maar ook in deze foto is al vervorming van het model zichtbaar. Artistiek kan dat een bewuste keuze zijn, maar wees er altijd voorzichtig mee. (Foto: Erik Keulers)
Hoe wijder de hoek van de lens, hoe makkelijker een volledig interieur kan worden vastgelegd. Het is niet voor niets dat te koop staande woningen in de praktijk kleiner lijken dan op de foto. Vaak is dan een groothoeklens gebruikt, waardoor de woning visueel ruimtelijker wordt. En ook die prachtige hotelkamer op vakantie kan om die reden nog wel eens tegenvallen.
Bij 12 mm legt de Sony 12-24 mm met gemak de hele wasserette in een keer vast. (Foto: Erik Keulers)
De 12-24 mm lens vertekent meer, maar geeft daarmee ook de gelegenheid om dynamiek in de foto aan te brengen. Omdat groothoeklenzen van relatief dichtbij kunnen scherpstellen geeft dat ook veel ruimte om te experimenteren en zaken anders vast te leggen. De vervorming kan dan juist worden gebruikt als kwaliteit.
Beide foto’s zijn gemaakt met de Sony 12-24 mm bij 12 mm. In de eerste foto is goed de vertekening van het verkeersbord te zien, maar juist de vertekening voegt ook iets toe aan de foto. In de tweede foto zorgt de grote beeldhoek voor vertekening van de tram, maar juist dat geeft beweging en dynamiek in de foto. (Foto: Erik Keulers)
Voorbij de 12 mm
Tegenwoordig zijn er ook lenzen verkrijgbaar die nog wijder gaan dan de 12-24 of 14-24 mm lenzen. Voigtländer heeft onder andere een 10 mm vaste brandpuntafstand in het assortiment, een zogenaamde hyper-groothoek, en het kleinere LAOWA heeft een 10-18 mm zoomlens.
Bij deze lenzen is bij 10 mm een duidelijke vertekening te zien. De foto genomen met de Voigtländer tijdens de Photokina laat bij alle personen op de foto een vervorming zien, benen worden langer, lichaamsverhoudingen zijn anders dan je zou verwachten. En ook bij de LAOWA geldt dat bij 10 mm de vervormingen duidelijk zichtbaar zijn. De brandpuntsafstand van 10 mm vraagt dan ook eerder om creatieve toepassingen en is minder geschikt voor het fotograferen van mensen.
Bij de Voigtländer 10 zijn de veranderde lichaamsverhoudingen goed zichtbaar. (Foto: Erik Keulers)
Ook bij de LAOWA is een forse vervorming, samen met een sterke vignettering zichtbaar. (Foto: Erik Keulers)
Wil je nog breder gaan, dan kom je zoals gezegd bij de fish-eye lens, die een beeldhoek van (nagenoeg 180 graden kent). Grote kans dat je in dat geval je eigen voeten mee weet te pikken en de vervorming is enorm, maar….het geeft ook grote creatieve vrijheid.
De fish-eye lens geeft de mogelijkeid enorm veel informatie vast te leggen, ten kosten van vervorming, als is dat tegenwoordig ook al softwarematig te corrigeren. (Foto: Erik Keulers)
Er is dus genoeg keuze in groothoekland. En hoewel mijn liefde nog steeds ligt bij de telelenshoek, ben ik de groothoek wel gaan waarderen. Al neig ik daarbij wel naar de meer extremen, zoals een 12-24 mm lens, juist vanwege de dynamiek die je daarmee kunt creëren.
